Bệnh đậu mùa khỉ là một bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người, do một loại virus thuộc giống Orthopoxvirus, thuộc họ Poxviridae gây ra. Chi Orthopoxvirus bao gồm cả virus variola (gây bệnh đậu mùa) và virus đậu mùa bò.
Bệnh đậu mùa khỉ được phát hiện đầu tiên năm 1958, trong một đợt bùng phát bệnh giống như thủy đậu trên đàn khỉ nuôi để nghiên cứu, do đó có tên là “bệnh đậu mùa khỉ”.
Năm 1970, bệnh đậu mùa khỉ lần đầu tiên được xác định trên người, người nhiễm bệnh là một bé trai 9 tháng tuổi tại Cộng hòa dân chủ Congo. Kể từ năm 1970, nhiều trường hợp nhiễm bệnh trên người được báo cáo lần lượt ở các quốc gia Châu Phi, trong đó tập trung nhiều ở khu vực Trung và Tây Phi.
Năm 2003, một đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ xảy ra tại Hoa Kỳ, căn bệnh đã vượt ra ngoài biên giới Châu Phi. Sau đó, nhiều trường hợp bệnh được báo cáo từ các khách du lịch đến từ Nigeria. Tháng 5 năm 2022, nhiều trường hợp nhiễm bệnh mới được phát hiện. Tính đến ngày 7/6/2022, hơn 1.000 trường hợp nhiễm đậu mùa khỉ được xác nhận tại 29 quốc gia ngoài Châu Phi.
1. Bệnh đậu mùa khỉ và bệnh đậu mùa
Bệnh đậu mùa khỉ có biểu hiện bệnh tương tự như bệnh đậu mùa do cùng thuộc virus Orthopoxvirus gây ra. Tuy nhiên, bệnh đậu mùa dễ lây lan hơn và có tỷ lệ tử vong cao hơn (tỷ lệ tử vong khoảng 30%), trường hợp cuối cùng mắc bệnh đậu mùa vào năm 1977, WHO tuyên bố đã loại trừ hoàn toàn bệnh đậu mùa vào năm 1980 sau một chiến dịch tiêm chủng toàn cầu.
2. Sự lây truyền
Có 2 con đường lây truyền bệnh đậu mùa khỉ
- Lây từ động vật sang người do tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch tiết, vùng da và niêm mạc bị tổn thương của động vật bị nhiễm bệnh, ăn thịt của động vật bị nhiễm bệnh hoặc thịt không nấu chín kĩ có thể là yếu tố nguy cơ bị lây nhiễm. Ổ chứa tự nhiên của virus đậu mùa khỉ chưa được xác định, tuy nhiên có bằng chứng sự lây nhiễm virus ở các loài gặm nhấm (sóc, chuột), các loài khỉ và một số động vật khác.
- Lây truyền từ người sang người do tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết đường hô hấp, tổn thương da của người bệnh, đồ vật bị nhiễm virus, có thể lây truyền từ mẹ sang con qua nhau thai hoặc tiếp xúc trong và sau sinh, chưa rõ bệnh có lây qua đường tình dục hay không.
3. Các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ
3.1/ Thời gian ủ bệnh
Nếu một người không may mắc bệnh đậu mùa khỉ thì thời gian ủ bệnh và phát hiện triệu chứng là bao lâu? Câu trả lời là, thông thường sau khi nhiễm virus gây nên bệnh đậu mùa khỉ thì thời gian ủ bệnh có thể từ 5 đến 21 ngày, tức là sau thời gian đó các triệu chứng đầu tiên của bệnh mới bắt đầu xuất hiện. Một số trường hợp, thời gian ủ bệnh kéo dài trong khoảng từ 7 đến 14 ngày.
3.2/ Triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ
Các triệu chứng xuất hiện đầu tiên khi một người mắc bệnh đậu mùa khỉ bao gồm:
Sốt (thường là triệu chứng bệnh đầu tiên)
Đau đầu dữ dội
Đau mỏi lưng và các cơ
Ớn lạnh
Mệt mỏi uể oải
Nổi hạch
Sau khi có biểu hiện sốt, người bị bệnh đậu mùa khỉ có thể bị phát ban sau đó từ 1 đến 3 ngày. Các dấu phát ban có thể xuất hiện ở:
Trên khắp gương mặt (95% bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ đều phát ban trên mặt)
Lòng bàn tay, bàn chân (tỷ lệ phát ban ở lòng bàn tay, bàn chân cũng tương đối cao, lên đến khoảng 75%)
Miệng: Mắt (bao gồm cả giác mạc và kết mạc)
Cơ quan sinh dục: Các nốt phan ban ban đầu chỉ hơi sần trên bề mặt da và sau đó phát triển nghiêm trọng hơn, trở thành mụn nước, sưng to rồi dần chuyển sang mụn mủ rồi mới khô lại, đóng vảy và xẹp xuống. Thông thường, các triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ sẽ kéo dài từ 2 đến 4 tuần rồi tự khỏi, người bệnh không cần thực hiện các biện pháp điều trị đặc biệt.
4. Đậu mùa khỉ có nguy hiểm không, có gây tử vong không?
Đến đây, có lẽ câu trả lời cho câu hỏi đậu mùa khỉ là gì phần nào đã rõ. Vậy người mắc bệnh đậu mùa khỉ có nguy hiểm không, có thể gặp các biến chứng gì. Theo các tài liệu, các biến chứng thường gặp của bệnh này như sau:
Nhiễm trùng máu
Viêm mô não
Viêm phế quản phổi
Nhiễm trùng giác mạc, mất thị lực
Các vết thương trên da trở nên nghiêm trọng hơn khiến da bong ra thành từng mảng lớn.
Trước đây, tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa khỉ dao động trong khoảng 11% so với số người mắc bệnh (trẻ em có tỷ lệ tử vong cao hơn). Trong thời gian gần đây, tỷ lệ tử vong dao động trong khoảng 3-6%.
Có thể nói, bệnh đậu mùa khỉ tuy khó lây lan giữa người với người hơn so với Covid-19 và các triệu chứng của bệnh cũng không quá nghiêm trọng nhưng đây vẫn là một căn bệnh nguy hiểm, cần có những biện pháp phòng ngừa phù hợp.
5. Thuốc chữa bệnh
Tổ chức Y tế Thế giới tuyên bố bệnh đậu mùa, một bệnh truyền nhiễm truyền nhiễm và đôi khi gây tử vong, đã được loại trừ vào năm 1980. Tuy nhiên, đã có những lo ngại từ lâu rằng bệnh đậu mùa có thể được sử dụng như một bioweapon [L3614]. Còn được gọi là _ST-246_, Tecovirimat là thuốc được chấp thuận đầu tiên đối với bệnh đậu mùa [L3626], [L3614]. Tecovirimat đã được nghiên cứu để điều trị bệnh đậu mùa, bệnh thủy đậu, orthopoxvirus và bệnh orthopoxvirus. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ đã phê duyệt tecovirimat (dưới dạng TPOXX) vào ngày 13 tháng 7 năm 2018 để điều trị bệnh đậu mùa [L3614].
Thuốc chống virus Tecovirimart được EMA (Cơ quan thuốc Châu Âu) cấp phép để điều trị bệnh đậu mùa khỉ năm 2022, dựa trên những dữ liệu nghiên cứu trên người và động vật, tuy nhiên chưa được sử dụng rộng rãi.
Tecovirimat ngăn chặn sự lây lan virus trên khắp cơ thể [F619]. Thuốc này ức chế mục tiêu phân tử của nó, một protein có tên p37, tương tác với các thành phần vận chuyển nội bào cần thiết cho việc sản xuất virus bao bọc, và do đó sự lây lan của virus.
Tecovirimat được chỉ định để điều trị bệnh đậu mùa ở người lớn và bệnh nhi nặng ít nhất 13 kg [nhãn FDA].
6. Phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ
Dù chưa ghi nhận các ca bệnh đậu mùa khỉ tại Việt Nam nhưng việc phòng ngừa bệnh vẫn nên được chú trọng. Một số biện pháp có thể áp dụng để hạn chế nguy cơ nhiễm bệnh bao gồm: (5
Tránh tiếp xúc với động vật có nguy cơ nhiễm virus gây bệnh đậu mùa khỉ (động vật bị bệnh, động vật chết ở những khu vực xảy ra bệnh đậu mùa khỉ, động vật nghi ngờ nhiễm bệnh,…).
Thực hiện ăn chín, uống sôi. Chỉ ăn các loài động vật rõ nguồn gốc xuất xứ, đã qua kiểm định.
Tránh tiếp xúc với người có nguy cơ mắc bệnh. Không chạm vào các vật dụng của người có nguy cơ nhiễm bệnh.
Cách ly người có triệu chứng bệnh/có nguy cơ nhiễm bệnh.
Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước hoặc sử dụng dung dịch vệ sinh tay có chứa cồn, đặc biệt là khi vừa tiếp xúc với người khác.
Tiêm vaccine phòng bệnh đậu mùa. Chưa có vaccine ngừa bệnh đậu mùa khỉ nhưng việc tiêm vaccine phòng bệnh đậu mùa có thể làm giảm đến 85% nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ.
Nâng cao ý thức phòng tránh dịch bệnh. Thường xuyên cập nhật các thông tin bệnh.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 0812217575 hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY.
